در طب اهل بیت صلوات الله علیهم گیاهان دارویی و نیز استفاده از سایر مواد گیاهی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در مورد گیاه درمانی و کیفیت استفاده از گیاهان در شفابخشی تمام بیماری ها بحث مفصلی شده است.
مطابق آموزه های پزشکی ائمه صلوات الله علیهم با استفاده صحیح از روش های گیاه درمانی می توان بسیاری از بیماری ها را درمان کرد.
مولای ما حضرت امام رضا صلوات الله علیه که تدابیری را برای ماهها و فصلهای سال داشته اند متناسب با هر ماه و فصل سال استفاده از غذاها و گیاهان خاص را توصیه نموده اند.
می توانید جهت مطالعه دقیق این موضوع به این کتاب مراجعه نمایید: کتاب طب الإمام الرضا علیه السلام (الرسالة الذهبیة)؛ از این کتاب چند ترجمه در بازار کتاب وجود دارد.
همچنین در احادیث پزشکی آن حضرت، در مورد خواص بسیاری از گیاهان روایات زیادی به دست ما رسیده است.
به عنوان نمونه :
مُحَمَّدُ بْنُ سِنَانٍ عَنِ الإمام علی بن موسی الرِّضَا صلوات الله علیه قَالَ: سَمِعْتُ الإمام مُوسَى بْنَ جَعْفَرٍ صلوات الله علیه وَ قَدِ اشْتَکَى فَجَاءَهُ الْمُتَرَفِّعُونَ بِالْأَدْوِیَةِ یَعْنِی الْأَطِبَّاءَ فَجَعَلُوا یَصِفُونَ لَهُ الْعَجَائِبَ.
فَقَالَ صلوات الله علیه: أَیْنَ یَذْهَبُ بِکُمْ، اقْتَصِرُوا عَلَى سَیِّدِ هَذِهِ الْأَدْوِیَةِ الْإِهْلِیلَجِ وَ الرَّازِیَانَجِ وَ السُّکَّرِ فِی اسْتِقْبَالِ الصَّیْفِ ثَلَاثَةَ أَشْهُرٍ فِی کُلِّ شَهْرِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ، وَ فِی اسْتِقْبَالِ الشِّتَاءِ ثَلَاثَةَ أَشْهُرٍ کُلَّ شَهْرٍ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ، وَ یُجْعَلُ مَوْضِعَ الرَّازِیَانَجِ مَصْطَکَى، فَلَا یَمْرَضُ إِلَّا مَرَضَ الْمَوْت.
طب الأئمة علیهم السلام، ص: 50
بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج59، ص: 99
مولای ما حضرت امام رضا صلوات الله علیه فرمود:
روزی حضرت امام کاظم صلوات الله علیه مریض شده بودند، پزشکان را نزد حضرت آورده و هر طبیبی نسخهای عجیب (و پیچیده) ارائه کرد.
حضرت فرمودند: شما را به کجا میبرند؟ (چرا به شرق و غرب میروید؟)
به سرور و سید این داروها اکتفا کنید، «هلیله و رازیانه و شکر» سه ماه قبل از تابستان، هر ماه سه بار(ده روز یکبار)
و «هلیله و مصطکی و شکر» سه ماه قبل از زمستان، در هر ماه سه روز(هر ده روز یکبار) هر روزی سه مرتبه(صبح و ظهر و شب)
کسی که از این برنامه استفاده نماید، مریض نمیشود مگر به مریضی مرگ. (مگر اجل و مرگ شخصی، مقدر و حتمی شده باشد).
در حدیثی از حضرت امام رضا صلوات الله علیه آمده است:
لِبَعْضِ قَهارِمَتِهِ : اسْتَکْثِرُوا لَنَا مِنَ الْبَاذَنْجَانِ فَإِنَّهُ حَارٌّ فِی وَقْتِ الْبَرْدِ بَارِدٌ فِی وَقْتِ الْحَرِّ مُعْتَدِلٌ فِی الْأَوْقَاتِ کُلِّهَا جَیِّدٌ فِی کُلِّ حَال.
طب الأئمة علیهم السلام، ص: 139
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج16، ص: 429
امام به یکى از پیشکاران خود فرمود : براى ما، بادمجان زیاد تهیه کنید، چرا که در هنگام سرما، گرم و در هنگام گرما، سرد است، در همه اوقات، معتدل و در هر حال، خوب است.