خداوند عزّوجلّ مى فرماید:
یا أَیُّها النّاسُ إِنْ کُنْتُمْ فِی رَیْبٍ مِنَ البَعْثِ فَإِنّا خَلَقْناکُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ ثُمَّ مِنْ عَلَقَةٍ ثُمَّ مِنْ مُضْغَةٍ مُخَلَّقَةٍ وَغَیْرِ مُخَلَّقَةٍ.الحج 5
اى مردم، اگر از زنده شدن پس از مرگ در شکّ هستید، پس ما شما را از خاک آفریدیم، سپس از نطفه، آن گاه از خون بسته و سپس از قطعه گوشتِ خلق شده و غیر خلق شده.
ظاهر آیه شریفه دلالت دارد که انسان ابتدا از خاک خلق شده است؛ یعنى خلقت اوّلى همه انسانها از خاک است. در خلق بعدى، خداوند آنها را از نطفه، علقه و مضغه - که خون بسته شده است - ایجاد مى کند. این خون بسته شده یا مخلّقه است یا غیر مخلّقه. یعنى یا سابقه خلقتى به عنوان یک انسان داشته است یا نه.
در احادیث «مخلّقه و غیر مخلّقه» بودن مضغه به سابقه وجودى یا عدم سابقه وجودى براى آن تفسیر شده است.
عَنْ سَلَّامِ بْنِ الْمُسْتَنِیرِ قَال الإمام الباقر صلوات الله علیه:
الْمُخَلَّقَةُ هُمُ الذَّرُّ الَّذِینَ خَلَقَهُمُ اللَّهُ فِی صُلْبِ آدَمَ صلوات الله علیه أَخَذَ عَلَیْهِمُ الْمِیثَاقَ ثُمَّ أَجْرَاهُمْ فِی أَصْلَابِ الرِّجَالِ وَ أَرْحَامِ النِّسَاءِ وَ هُمُ الَّذِینَ یَخْرُجُونَ إِلَى الدُّنْیَا حَتَّى یُسْأَلُوا عَنِ الْمِیثَاقِ.
وَ أَمَّا قَوْلُهُ: «وَ غَیْرِ مُخَلَّقَةٍ» فَهُمْ کُلُّ نَسَمَةٍ لَمْ یَخْلُقْهُمُ اللَّهُ فِی صُلْبِ آدَمَ صلوات الله علیه حِینَ خَلَقَ الذَّرَّ وَ أَخَذَ عَلَیْهِمُ الْمِیثَاقَ؛ وَ هُمُ النُّطَفُ مِنَ الْعَزْلِ وَ السِّقْطُ قَبْلَ أَنْ یُنْفَخَ فِیهِ الرُّوحُ وَ الْحَیَاةُ وَ الْبَقَاءُ.
الکافی (ط - الإسلامیة)، ج6، ص: 12
امام باقر صلوات الله علیه مى فرماید:
«مخلّقه» ذریّه اى هستند که خداوند متعال آنها را در صلب حضرت آدم صلوات الله علیه خلق کرده است و از آنها عهد و میثاق گرفته و سپس آنها را در صُلبها و رحمها جارى کرده است. آنان هم مى آیند تا از میثاق سؤال شوند.
و امّا «غیر مخلّقه» مخلوقاتى اند که خداوند به هنگام خلق ذرّ و اخذ میثاق آنها را در صلب آدم صلوات الله علیه خلق نکرده بود. آنها نطفه هایى هستند که پیش از دمیدن روح و حیات و بقا، عزل یا سقط مى شوند.
بر اساس این حدیث شریف، نطفه هایى که پیش از ورود به ارحام از بین مى روند یا وارد رحم مى شوند ولى مراحل خلقت انسان را طى نمى کنند، مخلوقاتى اند که سابقه شکل گیرى انسانى براى آنها نبوده است. به تعبیر دیگر، نطفه هایى نیستند که روح و بدن ذرّى انسانى در آنها بوده باشد. به همین جهت، یا به عزل بیرون ریخته مى شوند و یا در رحم قرار مى گیرند؛ ولى ثبات پیدا نمى کنند و مسیر حیات بشرى در این دنیا برایشان هموار نمى شود.
